دیسکینزی (Dyskinesia) بیماری اختلال حرکتی و انقباضی است. این عارضه موجب بروز حرکات غیرارادی و غیرطبیعی در دست، صورت، پا و دیگر نواحی بدن می‌شود. این حرکات غیرارادی و انقباضات ناگهانی می‌تواند در زندگی روزمره افراد تاثیر بگذارد. بنابراین مهم است که در مورد آن بدانیم و با انواع و علل بروز این عارضه آشنا شویم.
به طور معمول این بیماری در اثر مصرف داروی رایج پارکینسون و یا برخی داروهای آنتی‌سایکوتیک ایجاد می‌شود. در ادامه به بررسی بیشتر علائم و راه‌های درمان این بیماری می‌پردازیم.
انواع دیسکینزی
تیک‌های عصبی، رعشه و تشنج را نباید با علائم این بیماری اشتباه بگیرید. با توجه به این که چه علائمی در فرد ایجاد می‌شود و علت آن چیست، دیسکینزی انواعی دارد. در ادامه انواع آن و اختلال‌های مشابه را بررسی می‌کنیم:
دیسکینزی پارکینسون
عوارض این بیماری بیشتر به شکل حرکات نامنظم و غیرارادی در صورت، تنه، دست یا پا بروز پیدا می‌کند. این حرکات که در اثر نوسانات دوپامین هستند، می‌توانند سریع یا آهسته باشند. گاهی نیز ممکن است به صورت اسپاسم عضلانی رخ بدهند.
علت بیماری
این بیماری در بیشتر مواقع در اثر مصرف طولانی مدت داروی لوودوپا به وجود می‌آید. این دارو برای کنترل بیماری پارکینسون مورد استفاده قرار می‌گیرد و سطح دوپامین را در مغز دچار تغییر می‌کند. زیرا بیماران مبتلا به پارکینسون، سلول‌های مسئول تولید دوپامین را ندارند.
زمانی که افراد این دارو را مصرف می‌کنند سطح دوپامین در بدن آن‌ها زیاد می‌شوند و در صورت نبود آن، سطح دوپامین پایین می‌آید. این نوسانات منجر به ایجاد حرکات غیرارادی در فرد مبتلا می‌شود.
دیسکینزی تاخیری چیست؟
بیماری اختلال حرکتی دیررس یا تاردیو، در اثر مسدود شدن گیرنده‌های دوپامین در مغز رخ می‌دهد. یکی از دلایل به وجود آمدن آن مصرف طولانی مدت داروهای ضدافسردگی، ضد حالت تهوع و ضد اسکیزوفرنی است. مصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند زمینه ساز ابتلا به این بیماری باشد.
داروهایی که ممکن است دیسکینزی تاخیری ایجاد کنند:
- پروکلروپرازین
- هالوپریدول
- تیوریدازین
- تری فلوپرازین
- فلوکستین
- سرترالین
- آمیتریپتیلین
- تازودون
- فنلزین
- فنوباربیتال
- توئین
- وغیره
علائم این بیماری بهطور عمده در صورت و به شکل حرکات مهارنشده، خود را نشان می‌دهد. برای مثال فرد مبتلا به این نوع بیماری، ممکن است با لبانش حرکاتی انجام دهد یا زبانش بیرون آورد و صورت خود را در هم بکشد.
جالب است بدانید زنان، افراد بالای 55 سال و کسانی که از نژاد آفریقایی و آمریکایی هستند بیشتر احتمال ابتلا به این عارضه را دارند.
رقصاک
در رقصاک، فرد در بدن خود دچار انقباضات نامنظم و کوتاهی می‌شود. ممکن است حرکات به‌صورت سریع باشند و در چند ثانیه بروز پیدا کنند.
این اختلال گاهی تنها در یک سمت بدن ایجاد می‌شود و در برخی موارد، هر بار در طرفی از بدن، انقباض رخ می‌دهد. همچنین این حرکات ممکن است صورت و سر را درگیر کنند.
از علل به وجود آمدن رقصاک می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- بیماری هانگتینتون
- تب روماتیسمی
- سندروم کره سیدنهام
دیستونی
تفاوت دیستونی و دیسکینزی در علائم آن است. در دیستونی به‌جای حرکات غیرارادی، عضلات سفت می‌شوند. این عارضه در اثر پایین بودن سطح دوپامین ایجاد می‌شود. این علائم موارد زیر را درگیر می‌کند:
- تارهای صوتی
- پلک‌ها
- دست‌ها
- پاها
علائم دیسکینزی
بارزترین علائم این اختلال، حرکات غیر ارادی است. این حرکات می‌تواند همه بدن را درگیر کند و یا تنها در بخشی از بدن (مانند دست و پا) رخ بدهد. شایع‌ترین علائم دیسکینزی عبارت هستند از:
- تکان دادن سر
- تاب خوردن
- پیچ خوردن و چرخیدن
- بی قراری
- تکان خوردن ناگهانی و سریع
علائم دیسکینزی دیررس
بهطور کلی علائم این بیماری به نوع آن بستگی دارد. برای مثال این اختلال اگر از نوع دیسکینزی تاخیری باشد، علائم زیر ممکن است بروز پیدا کند:
- حرکات غیر ارادی لب، فک و زبان
- پلک زدن سریع
- تکان دادن بی قرارانه دست و پا
- حرکات تناوبی بالا تنه و باسن (در موارد شدید)
- حرکات انگشت دست و پا
- مشکل در نفس کشیدن (موارد شدید)
آیا بیماری قابل درمان است؟
درمان این بیماری می‌تواند برای هر فردی با توجه به برخی فاکتورها متفاوت باشد. از جمله عوامل تاثیرگذار در نوع و روند درمان این بیماری عبارت هستند از:
- شدت علائم
- مدت زمان مصرف لوودوپا (داروی پارکینسون)
- زمانی که از تشخیص بیماری پارکینسون گذشته است.
پیاده‌روی، شنا، ورزش روزانه و کنترل استرس، می‌تواند به بهبود بیماران مبتلا به این اختلال کمک کند. پزشکان برای درمان و کنترل دیسکینزی پارکینسون معمولا روش‌های زیر را به کار می‌برند:
- تنظیم دوز لوودوپا برای کنترل نوسانات دوپامین در مغز
- تزریق لوودوپا به صورت قطره‌ای و طولانی مدت
- مصرف آمانتادین
- تجویز لوودوپا در دوزهای کمتر
- شوک عمیق مغزی (DBS)
روش های درمان دیسکینزی تاخیری
هنگامی که پزشک یک داروی مرتبط با اعصاب و روان برای شما می‌نویسد، در مورد عوارض جانبی آن تحقیق کنید. چرا که ابتدا، هدف جلوگیری از ابتلا به این عارضه است. افرادی که مبتلا به این بیماری هستند باید داروها را با همان دوزی که پزشک تجویز می‌کند مصرف کنند. گاهی ممکن است به داروی جدیدی احتیاج پیدا کنید.
مصرف دو داروی زیر در بین این بیماران رایج است:
- دوترابنازین
- والبنازین (اینگزرا)
این داروها جریان دوپامین را در مغز تنظیم می‌کنند و عملکرد مشابهی دارند. خواب آلودگی، یکی از عوارض احتمالی این تنظیم‌کننده‌ها است. همچنین ممکن است فرد در اثر مصرف داروی دوترابنازین دچار افسردگی شود.
کلام آخر
بیماری دیسکینزی یک نوع سندروم عصبی است که در حرکات عادی افراد اختلال ایجاد می‌کند. افراد مبتلا به نوع تاردیو (تاخیری) معمولا فک، زبان و دهان خود را به‌صورت غیرارادی حرکت می‌دهند. این علائم بیشتر در اثر دوز بالای مواد مخدر یا داروهای اعصاب (به‌ویژه نسخه‌های قدیمی) رخ می‌دهد.
علاوه بر آن بیماران مبتلا به پارکینسون نیز دچار این حرکات غیرقابل مهار در دست، سر و دیگر اندام‌های خود می‌شوند. دلیل به وجود آمدن این حرکات، نوسانات هورمون دوپامین است که از میزان مصرف داروی لوودوپا ناشی می‌شود.