سر درد ناشی از ورزش یک ناراحتی شایع در ورزشکاران می‌باشد که می‌تواند الگو، شدت و فرکانس متفاوتی داشته باشد. در بسیاری موارد سر دردهای ناشی از ورزش نیازی به مراجعه به پزشک ندارند اما لازم است به مواردی که نیاز به مراقبت بالینی دارند توجه شود. سر درد بعد از ورزش ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. کم آبی بدن، ورزش در گرما یا ارتفاعات بالا، تنش عضلانی و عوامل دیگر همگی می‌توانند منجر به سردرد بعد از ورزش شوند.
در برخی موارد، یک بیماری زمینه‌ای می‌تواند باعث سر درد بعد از ورزش شود. در این مقاله به علل احتمالی سر درد بعد از ورزش، گزینه‌های درمانی و زمان مراجعه به پزشک می‌پردازیم.
سر درد اولیه
سردرد اولیه ناشی از فعالیت، سر دردی است که افراد صرفاً در اثر ورزش به آن مبتلا می‌شوند و هیچ علت زمینه‌ای ندارد.
علائم سردرد اولیه ناشی از فعالیت عبارتند از:
- درد، معمولا در دو طرف سر
- یک احساس ضربان دار در سر
- این درد می‌تواند بین ۵ دقیقه تا ۴۸ ساعت طول بکشد و ممکن است شبیه به میگرن باشد.
- افراد ممکن است بعد از ورزش در شرایط گرم یا ارتفاع بالا دچار سردرد اولیه ناشی از فعالیت شوند.
سردرد ناشی از فعالیت ثانویه به دلیل یک بیماری زمینه‌ای مانند:
- بیماری قلبی
- سکته مغزی یا خونریزی در مغز
- پارگی در یک شریان
- سندرم انقباض عروق مغزی برگشت پذیر، که همان باریک شدن رگ‌های خونی است
- تومور یا ضایعه مغزی
- سردرد ناشی از کم آبی
- اگر افراد در حین یا بعد از ورزش مایعات را جایگزین نکنند، ممکن است دچار کم آبی شوند. آب و الکترولیت‌ها بدن را هیدراته نگه می‌دارند و افراد هر دوی این‌ها را از طریق تعریق از دست می‌دهند.
- هنگامی که یک فرد کم آب می‌شود، ممکن است دچار سردرد شود.
علائم دیگری که ممکن است نشان دهنده کم آبی بدن باشد عبارتند از:
- احساس تشنگی
- احساس بی‌حالی یا خستگی
- ادرار زرد تیره
- تولید ادرار کمتر از حد معمول
- خشکی دهان یا لب
- احساس تحریک‌پذیری
- سرگیجه
سردرد تنشی
سردرد تنشی شایع‌ترین نوع سردرد است. تنش عضلانی ناشی از ورزش یا وضعیت بدنی نادرست در حین ورزش می‌تواند باعث این سردردها شود. افرادی که استرس را تجربه می‌کنند نیز ممکن است دچار سردرد تنشی شوند.
علائم سردرد تنشی عبارتند از:
- درد خفیف تا متوسط
- شروع تدریجی سردرد
- درد در گردن و پشت سر
- دردی که می‌تواند یا درد مبهم یا نواری مانند در اطراف سر باشد
- دردی که اغلب هر دو طرف سر را درگیر می‌کند
- معمولاً به جای ضربان، وجود درد مداوم
ورزش در گرما و سر درد بعد از ورزش
ورزش در آب و هوای گرم یا نور مستقیم خورشید می‌تواند باعث سردرد و میگرن شود. افزایش سطح گرما می‌تواند باعث تعریق بیش از حد شود که می‌تواند منجر به کم آبی بدن شود. نور شدید خورشید نیز ممکن است به عنوان محرک برای سردرد و میگرن عمل کند.
قند خون پایین
اگر افراد قبل از ورزش غذا نخورند، ممکن است به دلیل سطح پایین قند خون دچار سردرد شوند. ورزش کالری می‌سوزاند و اگر افراد قبل از ورزش کالری کافی دریافت نکنند، سطح قند خون آن‌ها کاهش می‌یابد.
وقتی افراد کربوهیدرات می‌خورند، بدن آن‌ها را به گلوکز تبدیل می‌کند. مغز، به ویژه، برای عملکرد صحیح به عرضه دائمی گلوکز متکی است. اگر مغز گلوکز کافی دریافت نکند، می‌تواند علائم مختلفی از جمله سردرد ایجاد کند.
سایر علائم سطح پایین قند خون می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- گیجی
- تعریق
- احساس ضعف یا سرگیجه
- تکان خوردن
- گرسنگی
- میگرن
طبق گفته The Migraine Trust، ورزش متوسط و منظم ممکن است به پیشگیری از میگرن و کاهش شدت علائم کمک کند. با این حال، ورزش ممکن است محرکی برای میگرن در برخی افراد باشد.
برخی از شایع‌ترین علائم میگرن عبارتند از:
- سر درد ضربان دار
- افزایش حساسیت به نور و صدا
- حالت تهوع
- استفراغ
- خستگی
عوامل تحریک کننده میگرن
- تغییر در ارتفاع (کوهنوردی,مسافرت با هواپیما).
- اختلالات متابولیک (کم آبی بدن طی ورزش یا ورزش در هوای گرم).
- تغییر در داروها
- تغییرات فشار خون
- نوسانات هورمونی (مثل تغییرات سیکل ماهیانه در خانم ها).
- تغییرات الگوی خواب
- رژیم های غذایی (مثل پنیر مانده یا شکلات).
اگر ورزش باعث میگرن شود، ممکن است دلایل زمینه‌ای وجود داشته باشد، مانند:
- شروع ناگهانی ورزش، بنابراین بدن به افزایش ناگهانی اکسیژن نیاز است
- قند خون پایین
- کم آبی بدن
- تغییر سبک زندگی مانند رژیم غذایی
علایم و نشانه های سر درد خوشه‌ای
- درد بسار شدید که حالت سوزاننده یا سوراخ کننده دارد
- درد معمولا فرد را از فعالیت باز می‌دارد
- این نوع سردرد در مردان ۵ برابر زنان شیوع دارد
- در حین حمله فرد اشکریزش و افتادگی یک پلک دارد
- حمله بین ۳۵ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد
- سردرد همواره یک طرفه است
درمان
برخی داروهای ضد میگرن در درمان سردرد خوشه‌ای مفیداند. دادن اکسیژن خالص با ماسک به مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه هم در درمان این نوع سردرد مفید است.
سر درد گردنی
این نوع سردرد ناشی از اختلال عملکرد در عضلات، مفاصل یا اعصاب در ناحیه گردنی است و بصورت دردی پایدار و گنگ به سر انتشار می‌یابد.
علل سر درد گردنی
- اسپاسم عضلات گردن
- فشار بر روی اعصاب بین مهره‌ای در ناحیه گردن
- سفتی و بی‌حرکت بودن طولانی گردن
درمان
ماساژ عضلات گردن و پرهیز از قرار گیری دایم سر در یک وضعیت خاص.
سر دردهای خاص ورزشی
سر درد میگرنی فوتبالیست ها: یک سردرد میگرنی ناشی از ضربه به سر مثل هد زدن است و گاهی با از دست دادن کوتاه هوشیاری همراه است. این نوع سردرد معمولا طی چند ساعت بهبود می‌یابد.
سر درد ناشی از عینک شنا: عینک شنا در برخی از شناگران می‌تواند با اعمال فشار روی اعصاب زیر پوستی سبب بروز سردرد در جلوی سر گردد.
سر درد در شیرجه روندگان: بنظر می‌رسد ناشی از افزایش سطح دی اکسید کربن در خون این ورزشکاران بدنبال شیرجه رفتن در عمق آب باشد.
سر درد فعالیتی خوش خیم: در وزنه برداران دیده می‌شود و ناشی از افزایش ناگهانی فشار خون بدنبال بلند کردن وزنه می‌باشد. افزایش ناگهانی فشار خون سبب افزایش ناگهانی جریان مغز و بروز سردردی ضرباندار می‌شود که می‌تواند از چند دقیقه تا ۲۴ ساعت ادامه یابد.
سر درد ناشی از ارتفاع: معمولا در کوهنوردان آماتور و در ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متری رخ می‌دهد. می‌تواند همراه با بیماری کوهستان رخ دهد. مصرف پیشگیرانه استازولامید می‌تواند بروز آن را کاهش دهد.
درمان سر درد بعد از ورزش
اگر افراد به دلیل از دست دادن مایعات از طریق ورزش سردرد دارند، باید با نوشیدن مایعات، آب بدن خود را تامین کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند موارد زیر را امتحان کنند:
افزایش مصرف مایعات در طول روز: خوردن میوه ها، سبزیجات، اسموتی‌ها و سوپ‌ها راهی عالی برای افزایش مایعات است.
جایگزینی الکترولیت ها: این کار نیز می‌تواند به آبرسانی مجدد بدن کمک کند. افراد می‌توانند از محلول‌های آبرسانی خوراکی استفاده کنند که الکترولیت‌هایی را برای کمک به جایگزینی آبی که در اثر تعریق از دست می‌دهند، فراهم می‌کند.
حرکات کششی: ورزش‌های ملایم، مانند یوگا، ممکن است به کاهش تنش عضلانی و سردرد مرتبط کمک کند.
تکنیک‌های آرام سازی: به عنوان مثال، مدیتیشن ممکن است به تخلیه تنش از بدن کمک کند.
غوطه‌ور شدن در یک حمام گرم: این کار ممکن است به شل شدن عضلات، به ویژه عضلات اطراف سر کمک کند.
استفاده از پد حرارتی روی گردن و شانه ها: این کار همچنین ممکن است به شل شدن عضلات اطراف سر کمک کند.
داروهای مسکن بدون نسخه: این داروها نیز ممکن است به تسکین علائم دردناک کمک کنند.
اگر کاهش سطح قند خون در حین ورزش باعث سردرد می‌شود، خوردن یک میان وعده یا وعده غذایی کوچک بعد از ورزش ممکن است به بازگشت سطح قند به حالت طبیعی و درمان سردرد کمک کند.
پیشگیری از سر درد ورزشی
اگر افراد پس از ورزش، سردرد بدون هیچ بیماری زمینه‌ای را تجربه می‌کنند، مراحل زیر ممکن است به جلوگیری از ایجاد سردرد کمک کند:
- آبرسانی با آب قبل، حین و بعد از ورزش
- آبرسانی مجدد با نوشیدنی‌های الکترولیتی یا محلول‌های خوراکی
- گرم کردن و سرد کردن کامل بدن قبل و بعد از ورزش
- بررسی صحیح شکل و وضعیت بدن هنگام ورزش
- پوشیدن کفشی که از وضعیت بدنی مناسب پشتیبانی می‌کند
- پرهیز از حذف وعده‌های غذایی به خصوص صبحانه
- خوردن وعده‌های غذایی کوچک و منظم برای کمک به مدیریت سطح قند خون
- مطمئن شوید که هر شب به اندازه کافی بخوابید
- بیدار شدن و خوابیدن در ساعات مشخصی هر روز
- هر روز به طور متوسط ورزش کنید: حداقل ۳۰ دقیقه
- اجتناب از ورزش طولانی مدت در گرمای شدید
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فردی با سابقه مشکلات قلبی پس از ورزش، سردرد را تجربه کرد، باید با پزشک خود صحبت کند. هرکسی که سر درد بعد از ورزش را تجربه می‌کند اما از شرایط زمینه‌ای آگاه نیست باید برای ارزیابی به پزشک خود مراجعه کند.
موارد نیازمند به مراجعه به پزشک
- قبلا دچار سردرد نبوده‌ایم و برای اولین بار دچار سر درد بعد از ورزش شدید.
- قبلا سر درد داشته اما دچار سردردی شده که الگو یا شدت آن با سردردهای قبلی تفاوت دارد.
- فرکانس بروز سردردها افزایش یافته باشد.
- سر درد همراه با خواب آلودگی، بی حسی، سفتی گردن، کاهش وزن اخیر یا تب باشد.
افرادی که دارای هر گونه بیماری مرتبط با قلب یا عوامل خطرزای بیماری قلبی هستند، باید با پزشک خود در مورد سردردهای مرتبط با ورزش صحبت کنند، به خصوص اگر همراه با سر درد، با درد گردن یا فک همراه باشد.
این مورد شامل افرادی می‌شود که سابقه موارد زیر را دارند:
- سیگار کشیدن
- چاقی
- دیابت
- حمله قلبی
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی را برای رد هر گونه بیماری زمینه‌ای که ممکن است باعث سردرد بعد از ورزش شود انجام دهد.
آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون
- عکس اشعه ایکس از سینوس ها، برای بررسی اینکه آیا مشکلات سینوسی باعث سردرد می‌شوند یا خیر
- ام آر آی یا سی تی اسکن
افرادی که بعد از سن ۴۰ سالگی دچار سردردهای جدید می‌شوند، سردردهایی را تجربه می‌کنند که بیش از چند ساعت طول می‌کشد یا سایر علائم عصبی را تجربه می‌کنند، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند.
خلاصه مقاله سر درد بعد از ورزش
دلایل زیادی وجود دارد که باعث می‌شود افراد پس از ورزش دچار سردرد شوند. از دست دادن مایعات در حین ورزش یک راه آسان برای کم آبی بدن است که می‌تواند منجر به سردرد شود. نوشیدن مقدار زیادی آب یا محلول‌های الکترولیت می‌تواند به جلوگیری از این امر کمک کند.
یک تمرین مخصوصا سخت یا ورزش منحصر به فرد می‌تواند باعث سفتی و درد در بدن شود. این تنش عضلانی می‌تواند منجر به سردرد شود. انجام حرکات کششی مناسب قبل و بعد از ورزش ممکن است به جلوگیری از این امر کمک کند.
گاهی اوقات سردرد بعد از ورزش به دلیل یک بیماری زمینه‌ای است. کسانی که سردردهای ناشی از ورزش را بدون هیچ دلیل مشخصی تجربه می‌کنند یا دارای بیماری قلبی عروقی یا سایر علائم هستند، باید برای معاینه به پزشک مراجعه کنند.
ترجمه و تدوین: diet.com