دلایل بی‌اشتهایی چیست؟
در این نوشته از سایت دکتر رضا اطمینانی متخصص تغذیه اصفهان دلایل بی‌اشتهایی را مورد بررسی قرار دهیم.
بی‌اشتهایی
بی‌اشتهایی نوعی از دست دادن اشتها یا از دست دادن علاقه به غذا است. وقتی برخی از مردم کلمه “بی‌اشتهایی” را می‌شنوند، به اختلال خوردن بی‌اشتهایی عصبی فکر می‌کنند. اما تفاوت‌هایی بین این دو وجود دارد.
بی‌اشتهایی عصبی باعث از دست دادن اشتها نمی‌شود. افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی عمدا از غذا اجتناب می‌کنند تا از افزایش وزن جلوگیری کنند. افرادی که از بی‌اشتهایی (از دست دادن اشتها) رنج می‌برند، ناخواسته علاقه خود را به غذا از دست می‌دهند. از دست دادن اشتها اغلب به دلیل یک بیماری زمینه ای ایجاد می‌شود.
انواع بی‌اشتهایی کدام اند؟
“بی‌اشتهایی” اصطلاح پزشکی برای کاهش اشتها است. این بیماری می‌تواند با بیماری‌های حاد (کوتاه‌مدت) مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ دهد و با از بین رفتن بیماری برطرف شود یا می‌تواند همراه با بیماری‌های مزمن (درازمدت) مانند سرطان یا ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) باشد. از طرف دیگر، بی‌اشتهایی عصبی یک اختلال خوردن است که منجر به کاهش وزن شدید و در صورت عدم درمان، مشکلات جدی سلامتی می‌شود.
خطرات بی‌اشتهایی
بی‌اشتهایی کوتاه مدت خطرناک نیست اما اگرطولانی شود، اثرات طولانی مدت آن زندگی فرد را تهدید خواهد کرد. در میان اختلالات روانپزشکی، بی‌اشتهایی بیشترین میزان مرگ و میر را دارد. ظاهر لاغر، پوست و مو خشک، نوک انگشتان مایل به آبی و سیستم اسکلتی آسیب‌دیده مخصوصا در نوجوانان از جمله خطرات بی‌اشتهایی است.
دلایل بی‌اشتهایی
از آنجایی که بی‌اشتهایی اغلب نشانه یک مشکل پزشکی است، اگر متوجه کاهش قابل توجهی در اشتهای خود شدید حتما با پزشک خود صحبت کنید. علل شایع کاهش اشتها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
افسردگی
در طول دوره‌های افسردگی، فرد ممکن است علاقه خود را به غذا از دست بدهد یا فراموش کند که غذا بخورد. این می‌تواند منجر به کاهش وزن و سوءتغذیه شود. در هنگام بروز افسردگی علت واقعی کاهش اشتها مشخص نیست. البته گاهی اوقات، افراد مبتلا به افسردگی ممکن است پرخوری کنند.
قبل از قاعدگی
باید بدانید که اختلالات تغذیه ای ، به ویژه بی‌اشتهایی عصبی، می‌تواند بر چرخه قاعدگی تأثیر بگذارد و حتی باعث توقف پریود شود. زمانی که عادت ماهیانه به دلیل کم خوردن یا ورزش بیش از حد متوقف می‌شود، این یک علامت هشداردهنده است که بدن شما به درستی کار نمی‌کند و نباید آن را سهل‌انگاری کرد.
بی‌اشتهایی کودکان
والدین معمولاً در مورد کم شدن اشتهای کودکان خود شکایت می‌کنند. با این همه کم اشتهایی در میان کودکان بین ۲ تا ۵ سال بسیار رایج است. در برخی موارد اما این موضوع نگران کننده می‌شود. اگر کودک به نسبت سن دارای قد و وزن نرمالی باشد، دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. چرا که برخی کودکان در سنین پایین با جثه کوچک، احتیاجات غذایی کم‌تر و در نهایت اشتهای کمتری دارند.
اما اگر سن کودک بیشتر بوده و به صورت ناگهانی اشتهای خود را از دست بدهد و به همراه آن وزن هم کم کند، والدین باید با پزشک متخصص کودکان مشورت کرده تا دلایل بروز بی‌اشتهایی کودکان بررسی شده و بعد مشکل درمان شود. نرخ رشد آهسته، بیماری‌ها، استرس، عوارض داروها، کم‌خونی، انگل‌های روده و یبوست از دلایل از دست دادن اشتها در کودکان هستند.
بی‌اشتهایی بیماران کبدی
هپاتیت C یک عفونت کبدی است که از طریق تماس با خون آلوده از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند. این عفونت توسط ویروس هپاتیت C ایجاد می‌شود و اگر درمان نشود، باعث آسیب کبدی خواهد شد. آسیب پیشرفته کبدی باعث تهوع و استفراغ می‌شود که بر اشتها تأثیر می‌گذارد. اگر دچار از دست دادن اشتها شده باشید، پزشک می‌تواند آزمایش خون را برای بررسی ویروس هپاتیت C تجویز کند. سایر انواع هپاتیت نیز می‌توانند به همین ترتیب باعث کاهش اشتها شوند.
بی‌اشتهایی بیماران سرطانی
سرطان پیشرفته می‌تواند باعث از دست دادن اشتها شود؛ با پیشرفت بیماری، بدن فرد مبتلا به سرطان در مرحله نهایی شروع به ذخیره انرژی می‌کند. از آنجایی که بدن بیمار قادر به استفاده صحیح از غذا و مایعات نیست، از دست دادن اشتها معمولاً با نزدیک شدن به پایان زندگی رخ می‌دهد. اگر بیمار ترجیح می‌دهد غذا نخورد یا فقط میل به خوردن مایعاتی مانند بستنی و میلک شیک دارد، زیاد نگران نباشید.
عوارض جانبی ناشی از برخی درمان‌های سرطان (پرتودرمانی و شیمی‌درمانی) نیز می‌تواند بر اشتها تأثیر بگذارد. افرادی که این درمان‌ها را دریافت می‌کنند ممکن است در صورت بروز حالت تهوع، مشکل در بلع، مشکل جویدن و زخم‌های دهان، اشتهای خود را از دست بدهند.
بی‌اشتهایی بیماران قلبی
افراد مبتلا به نارسایی قلبی نیز ممکن است از دست دادن اشتها را تجربه کنند. این به این دلیل است که بیمار جریان خون کمتری به دستگاه گوارش دارد که باعث ایجاد مشکلاتی در هضم می‌شود. در نتیجه خوردن با ناراحتی و زجر همراه خواهد بود.
بی‌اشتهایی بیماران کلیوی
افراد مبتلا به نارسایی کلیه اغلب به وضعیتی به نام اورمی مبتلا می‌شوند که به معنای وجود پروتئین اضافی در خون است. این پروتئین معمولاً از طریق ادرار دفع می‌شود، اما کلیه‌های آسیب‌دیده نمی‌توانند آن را به درستی فیلتر کنند. اورمی باعث ایجاد تهوع در افراد مبتلا به نارسایی کلیه می‌شود که موجب می‌شود فرد تمایلی به خوردن نداشته باشد. گاهی اوقات غذا طعم متفاوتی برای این بیماران دارد؛ برخی متوجه خواهند شد که غذاهایی که زمانی از آنها لذت می‌بردند دیگر برایشان جذابیتی ندارد.
بی‌اشتهایی بیماران آلزایمری
علاوه بر علائم دیگر، برخی از افراد مبتلا به بیماری آلزایمر (AD) نیز از دست دادن اشتها را تجربه می‌کنند. از دست دادن اشتها در افراد مبتلا به AD چندین توضیح ممکن دارد. برخی از افراد مبتلا به AD با افسردگی مبارزه می‌کنند که باعث از دست دادن علاقه آنها به غذا می‌شود. این بیماری همچنین می‌تواند ارتباط درد را برای افراد دشوار کند. در نتیجه، کسانی که درد دهان یا مشکل در بلع را تجربه می‌کنند، ممکن است علاقه خود را به غذا از دست بدهند.
کاهش اشتها نیز با AD رایج است زیرا این بیماری به هیپوتالاموس آسیب می‌رساند، که ناحیه ای از مغز است که گرسنگی و اشتها را تنظیم می‌کند. تغییر در اشتها ممکن است سال‌ها قبل از تشخیص شروع شود و پس از تشخیص آشکارتر شود. اگر فرد مبتلا به AD فعال نباشد یا کالری کافی در طول روز نسوزاند، از دست دادن اشتها نیز ممکن است رخ دهد.
بی‌اشتهایی بیماران مبتلا به ایدز
از دست دادن اشتها نیز یکی از علائم شایع HIV/AIDS است. دلایل مختلفی برای کاهش اشتها با اچ‌آی‌وی و ایدز وجود دارد. هر دو می‌توانند باعث ایجاد زخم‌های دردناک در دهان و زبان شوند. به دلیل درد، برخی از افراد مصرف غذای خود را کاهش می‌دهند یا به طور کامل میل به خوردن را از دست می‌دهند.
حالت تهوع ناشی از ایدز و HIV نیز می‌تواند بر اشتها تأثیر بگذارد. حالت تهوع همچنین می‌تواند یکی از عوارض جانبی دارویی باشد که برای درمان HIV و ایدز استفاده می‌شود. اگر پس از شروع درمان دچار حالت تهوع یا کاهش اشتها شدید با پزشک خود صحبت کنید. پزشک ممکن است یک داروی جداگانه برای کمک به شما برای مقابله با حالت تهوع تجویز کند.
بی‌اشتهایی در بارداری
کاهش اشتها در افراد باردار در سه ماهه اول بارداری رایج است. در طول سه ماهه اول، بدن تغییرات زیادی را برای کمک به رشد جنین تجربه می‌کند. در نتیجه، چیزی که می‌خورید، زمانی که می‌خورید و مقداری که می‌خواهید بخورید می‌تواند تغییر کند. ممکن است حالت تهوع یا استفراغ (تهوع صبحگاهی) داشته باشید که بر میل شما به خوردن تأثیر می‌گذارد. ممکن است برای برخی از غذاهای مورد علاقه خود احساس گرسنگی نکنید یا نسبت به برخی از غذاها بیزار باشید که در صورت مزه یا بو کردن آنها معمولا حالت تهوع به شما دست می‌دهد. این تغییرات در دوره بارداری عادی و طبیعی است؛ اما اگر کم اشتهایی شما را از خوردن یا مصرف مواد مغذی مورد نیاز خود و جنین برای سالم ماندن باز می‌دارد، با پزشک خود تماس بگیرید.
بی‌اشتهایی سالمندان
از دست دادن اشتها یا علاقه به غذا خوردن نتایج طبیعی پیری است و می‌تواند در افراد مسن ایجاد شود. تخمین زده می‌شود که بی‌اشتهایی مرتبط با سن ۱۵ تا ۳۰ درصد افراد مسن را تحت تاثیر قرار دهد.
نشانه های از دست‌دادن اشتها
بی اشتهایی به دو شکل فیزیکی و روحی روانی رخ می‌دهد و معمولاً به علت بروز عفونت یا مشکلات گوارشی به صورت موقت رخ می‌دهد، وقتی این مشکلات برطرف شود هم اشتهای فرد به حالت عادی خود باز خواهد گشت. گاهی هم از دست رفتن اشتها علامتی برای یک بیماری جدی طولانی مدت مانند مراحل انتهایی بیماری‌های وخیم‌تر مانند سرطان است. این حالت، بخشی از شرایطی است که پزشکان به آن نزاری (cachexia) می‌گویند.
از دست رفتن کامل اشتها در طی یک دوره‌ی زمانی آنورکسیا نام دارد. این‌حالت با بی‌اشتهایی عصبی که نوعی اختلال روانی است، تفاوت دارد. از دست دادن اشتها اغلب با احساس بیماری در هنگام فکر کردن به غذا همراه است. این احساس بسته به علت آن می‌تواند موقت یا طولانی مدت باشد و می‌تواند منجر به کاهش مواد مغذی ضروری بدن یا سوء تغذیه شود. علائم معمولی عبارتند از:
- علاقه کم به غذا
- امتناع از غذاهای مورد علاقه
- کاهش وزن ناخواسته
بی‌اشتهایی مداوم می‌تواند منجر به کاشکسی شود، وضعیتی که در آن بدن شروع به هضم عضلات و چربی خود می‌کند و با گذشت زمان، می‌تواند به سطوح خطرناکی از مواد مغذی منجر شود.
دکتر رضا اطمینانی متخصص تغذیه اصفهان را در اینستاگرام دنبال کنید
بی‌اشتهایی و حالت تهوع
از دست دادن اشتها و حالت تهوع گاهی با هم رخ می‌دهند؛ به خصوص زمانی که چیزی خورده‌اید که با معده شما مطابقت ندارد و از جمله مواردی است که علت بی‌اشتهایی و حالت تهوع در بزرگسالان است. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، علائم معمولا به سرعت فروکش می‌کنند. اما در برخی موارد، از دست دادن اشتها و حالت تهوع ممکن است نشانه یک وضعیت جدی‌تری باشد. از علل مرتبط با عفونت و التهابی که موجب این وضعیت می‌شوند می‌توان به آپاندیسیت، گاستریت، هپاتیت، سرماخوردگی و آنفولانزا اشاره کرد.
غالبا مسمومیت غذایی، سردردهای میگرنی، بیماری التهابی لگن (PID)، PMS (سندرم پیش از قاعدگی) و بارداری یا علل مرتبط با عوامل گوارشی مانند رفلاکس اسید معده، انسداد روده، زخم معده، سنگ کیسه صفرا و سندرم روده تحریک پذیر (IBS) نیز میل به خوردن در وعده های غذایی معمولی را کاهش داده و با تهوع همراه هستند. گاهی هم سرطان یا شیمی درمانی یا عوامل روانی موجب کاهش اشتها و حالت تهوع می‌شوند.
بی‌اشتهایی و ضعف
به طور کلی ضعف و خستگی ممکن است ناشی از عادات غذایی نادرست عمومی از جمله دریافت کالری ناکافی، عدم تعادل الکترولیت‌ها، کمبود ویتامین و مواد معدنی، افسردگی، سوء تغذیه و در نتیجه مشکلات قلبی باشد. زمانی که همزمان احساس خستگی و بی‌اشتهایی می‌کنید ممکن است یک علامت هشداردهنده از بدن شما باشد.
تفاوت بین بی‌اشتهایی و کم‌اشتهایی
اصطلاح پزشکی برای از دست دادن اشتها بی‌اشتهایی است. وقتی کم‌اشتها هستید، احساس گرسنگی نمی‌کنید. بی‌اشتهایی با اختلال خوردن بی‌اشتهایی عصبی یکسان نیست. فرد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی ممکن است احساس گرسنگی کند اما مصرف غذا را محدود می‌کند. وقتی کم‌اشتهایی یا بی‌اشتهایی دارید، نیازی به خوردن غذا احساس نمی‌کنید زیرا احساس گرسنگی را تجربه نمی‌کنید.
داروهایی که موجب بی اشتهایی می شوند
طیف گسترده ای از داروها و دسته‌های دارویی باعث بی‌اشتهایی می‌شوند. از دست دادن اشتها یکی از عوارض جانبی رایج درمان‌های سرطان است، از جمله:
- شیمی‌درمانی
- ایمونوتراپی
- پرتو درمانی
همراه با بی‌اشتهایی، این درمان‌ها باعث تهوع، تغییر در حس چشایی و بویایی، بروز علائم شبه آنفولانزا، تورم و درد می‌شود. انواع دیگر داروهای مرتبط با بی‌اشتهایی عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی
- آنتی بیوتیک‌ها
- مواد افیونی و داروهای ضد درد
- محرک‌ها
- داروهای دیابت نوع ۲
مهمترین عوارض بی‌اشتهایی
مهمترین خطرات بی‌اشتهایی برای سلامتی یا عوارض احتمالی این عارضه شامل مشکلات عضلات و استخوان‌ها از جمله احساس خستگی و ضعف، پوکی استخوان، و مشکلات رشد فیزیکی در کودکان و بزرگسالان خواهد بود. بنابراین اهمیت لزوم درمان و اقدامات اصلاحی برای رفع بی‌اشتهایی قابل درک می‌شود.
درمان بی اشتهایی
رویکرد خاص برای درمان کاهش اشتها به علت آن بستگی دارد. موارد بی‌اشتهایی حاد مربوط به سرماخوردگی، گاستروانتریت (آنفولانزای معده) و آنفولانزا اغلب بدون توجه پزشکی برطرف می‌شوند. با این حال، داروها، درمان‌ها یا رویکردهای سبک زندگی به سایر علل کاهش اشتها کمک می‌کنند. برای بهبود بی‌اشتهایی، موارد زیر توصیه می‌شود:
- خوردن وعده های غذایی کوچک به طور منظم در طول روز
- مدیریت هر گونه بیماری، عفونت یا شرایط زمینه‌ای
- مصرف داروهایی برای تحریک اشتها مانند کورتیکواستروئیدها با دوز کم، سیپروهپتادین، مژسترول و درونابینول
- دریافت مواد مغذی داخل وریدی که ویتامین‌ها و مواد معدنی مایع هستند که از طریق سوزن وارد رگ می‌شوند.
- در صورت نامنظم بودن عادات غذایی خود با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید.
- تغییر دوز یا نوع دارویی که مصرف می‌کنید، زیر نظر پزشک
- برای کمک به مدیریت عادات غذایی خود با یک متخصص تغذیه ملاقات کنید.
- مصرف ویتامین‌ها یا مکمل‌ها طبق توصیه‌های پزشک
- در صورت داشتن دندان درد یا مشکلات دندانی به دندانپزشک مراجعه کنید.
هنگامی که علت اصلی کاهش اشتها تحت درمان قرار گرفت یا برطرف شد، اشتهای شما باید به حالت عادی بازگردد. اگر پس از بهبودی از بیماری، آسیب یا عفونت، اشتهای شما به حالت عادی برنگردد، با پزشک خود تماس بگیرید.
مطالعه بیشتر:
اصول مهم در رژیم غذایی بدنسازی
علل و علائم اختلالات تغذیه‌‌ای
غذاهای سرشار از آهن