درد زیر شکم به علت های مختلفی ایجاد می شود و شدت درد و نحوه درمان آن نیز تا حد زیادی به علت آن بر می گردد. معمولا درد زیر شکم به دلایل ساده و غیر خطرناکی مانند تجمع گاز روده یا سوء هاضمه رخ می دهد، اما گاهی اوقات نیز ممکن است به دلیل یک مشکل جدی ایجاد شود. توجه به علائم دیگری که در حین درد زیر شکم رخ می دهند، می تواند به شما کمک کند تا جدی بودن یا نبودن مشکل پی ببرید.
در این مقاله که از وب‌سایت verywellhealth ترجمه شده است، به معرفی انواع درد زیر شکم، علائم آن ها، علت آن ها و نحوه تشخیص و درمان آن ها می پردازیم.
علائم درد زیر شکم
همانطور که گفتیم، علت درد زیر شکم می تواند علائم آن را تعیین کند. گاهی ممکن است درد در تمام قسمت پایینی شکم احساس شود و گاهی هم ممکن است فقط یک ناحیه مشخص را درگیر کند. علائمی که فرد با آن ها مواجه می شود می توانند با توجه به دلیل درد، متفاوت باشند.
در صورت داشتن هریک از علائم زیر، فرد باید فورا به پزشک مراجعه کند:
- تب همراه با درد زیر شکم
- درد شدیدی که از بین نمی رود
- استفراغ خونی
- علائم شوک یا فشار خون پایین که می توانند نشانه خونریزی داخلی باشند
- مدفوع خونی یا تیره
علت های درد زیر شکم
درد زیر شکم ممکن است حاد یا مزمن باشد. درد حاد به طور ناگهانی ایجاد می شود و ممکن است خود به خود از بین برود. اما درد مزمن به دردی گفته می شود که بیش از شش ماه طول بکشد.
البته لازم به ذکر است که هر دو نوع درد زیر شکم می توانند ناشی از یک مشکل ساده مانند ناراحتی معده، یا یک مشکل جدی تر مانند آپاندیسیت باشند.
علت 1: آپاندیسیت
آپاندیسیت نوعی بیماری جدی است که نیاز به درمان اورژانسی دارد. هنگامی که آپاندیس عفونی و ملتهب می شود، درمان فوری برای جلوگیری از پارگی آن ضروری است. افراد بین 10 تا 30 ساله، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به آپاندیسیت قرار دارند. البته ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد.
بسیاری از افراد زمانی که دچار آپاندیسیت می شوند، درد را به صورت های زیر تجربه می کنند:
- درد به طور ناگهانی در سمت راست زیر شکم شروع می شود.
- درد به طور ناگهانی از اطراف ناف شروع می شود و سپس به سمت راست زیر شکم منتقل می شود.
- با وارد کردن فشار به محلی که درد می کند، درد آن ها کاهش می یابد اما با برداشتن فشار مجددا درد آن ها بر می گردد.
- زمانی که حرکت می کنند، نفس عمیق می کشند و سرفه یا عطسه می کنند، دردشان شدیدتر می شود.
- درد ناشی از آپاندیسیت شدید است و ممکن است قبل از آن چنین دردی را تجربه نکرده باشید.
آپاندیسیت علائم دیگری هم می تواند داشته باشد که عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- تورم شکم
- اسهال یا یبوست
- تب خفیف
- کاهش اشتها
- عدم توانایی در دفع گاز روده
معمولا زمانی که آپاندیس پاره می شود، درد برای مدتی کاهش پیدا می کند. اما ترکیدن آن باعث تخلیه عفونت به داخل شکم شده و می تواند در سراسر بدن پخش شود. این اتفاق می تواند منجر به سپسیس (نوعی التهاب) شده و زندگی فرد را تهدید کند.
هشدار:
در صورتی که احساس می کنید دچار آپاندیسیت شده اید، سریعا به اورژانس مراجعه کنید یا با ۱۱۵ تماس بگیرید. آپاندیسیت تقریبا در تمام موارد نیازمند جراحی فوری است.
علت 2: بیماری کولیت
علت دیگر درد زیر شکم کولیت است. کولیت یک بیماری التهابی است که باعث تورم در روده بزرگ می شود و ممکن است باعث درد زیر شکم شود. درد ناشی از این بیماری می تواند نوسانی باشد یا به طور ثابت و مداوم باقی بماند.
علائم کولیت عبارتند از:
- وجود خون در مدفوع
- نفخ
- احساس دفع مدفوع مکرر
- اسهال
- کم آبی بدن
- تب
کولیت ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- عفونت
- مسمومیت غذایی
- بیماری کرون
- کولیت زخمی
- کولیت ایسکمیک
علت 3: بیماری دیورتیکولار
بیماری دیورتیکولار نیز از دیگر دلایل درد زیر شکم است. این بیماری دو نوع دارد که عبارتند از دیورتیکولوز و دیورتیکولیت. در ادامه به معرفی این دو نوع بیماری می پردازیم:
دیورتیکولوز: افراد مبتلا به دیورتیکولوز دارای کیسه های برآمده ای در روده بزرگ خود هستند. ابتلا به این بیماری در افراد مسن بیشتر است. برخی از افراد مبتلا به آن اصلا علائمی ندارند، اما برآمدگی های ناشی از آن می توانند باعث نفخ شکم، گرفتگی و یبوست شوند.
دیورتیکولیت: این نوع بیماری زمانی ایجاد می شود که کیسه های ذکر شده در نوع قبلی دچار تحریک شوند. درد سمت چپ شکم شایع ترین علامت این نوع التهاب یا عفونت است. سایر علائم دیورتیکولیت عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- تب
- لرز
- یبوست
- گرفتگی معده
علت 4: عفونت کلیه
عفونت کلیه یک عفونت جدی است که اغلب با عفونت مثانه شروع می شود و می تواند منجر به درد زیر شکم شود. زمانی که این عفونت از مثانه به کلیه ها می رسد، باعث عفونت کلیه می شود.
این بیماری علاوه بر زیر شکم، می تواند باعث ایجاد درد در نواحی کمر، زیر دنده ها، اطراف شکم و اطراف کشاله ران شود. درد ناشی از عفونت کلیه معمولا بسیار شدید است.
علائم این نوع عفونت می تواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس درد در هنگام ادرار کردن
- تکرر ادرار
- تب بالا همراه با لرز
- حالت تهوع
- استفراغ
هشدار:
اگر احساس می کنید به عفونت کلیه مبتلا هستید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
علت 5: احتباس ادرار حاد
افراد مبتلا به احتباس ادرار حاد به طور ناگهانی توانایی دفع ادرار را از دست می دهند. قادر به دفع ادرار نیستید. این بیماری می تواند مزمن باشد. در صورت مزمن بودن آن در مردان بیشتر از زنان است و ممکن است علائم خاصی نداشته باشد. اگر به طور ناگهانی نتوانید ادرار کنید، احتمالا درد شدیدی را تجربه خواهید کرد که می تواند به زیر شکم شما نیز سرایت کند.
هشدار:
در صورت وقوع احتباس ادرار حاد نیز باید سریعا به اورژانس مراجعه کنید.
علت 6: التهاب مثانه یا سیستیت
این عامل هم می تواند باعث درد زیر شکم شود. زنان بیشتر از مردان به التهاب مثانه مبتلا می شوند. این بیماری معمولا به وسیله باکتری ایجاد می شود اما می تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد.
علائم التهاب مثانه عبارتند از:
- درد شبیه به گرفتگی در پایین شکم
- درد در پشت
- ادرار کدر
- خون در ادرار
- ادرار بدبو
- تب با درجه پایین
- ادرار دردناک یا دارای سوزش
- تکرر ادرار، حتی لحظه ای پس از دفع ادرار
علت 7: سنگ کلیه یا نفرولیتیازیس
سنگ کلیه اغلب باعث کمردرد بسیار شدید می‌شود، اما درد ناشی از آن می تواند به سمت جلوی بدن و شکم نیز گسترش پیدا کند.
علائم دیگر سنگ کلیه عبارتند از:
- خون در ادرار
- تب
- استفراغ
- ادرار بدبو
- درد و سوزش هنگام ادرار کردن
معمولا سنگ کلیه کوچک می تواند خود به خود دفع شود، اما سنگ کلیه بزرگ ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. این نوع سنگ ها می‌توانند باعث عفونت دستگاه ادراری شده و منجر به درد شدید زیر شکم و ادرار دردناک شوند.
علت 7: تجمع گاز روده
بلعیدن هوا و خوردن غذاهای خاصی می تواند باعث انباشته شدن گاز در روده ها شود. برخی از مواد غذایی حاوی موادی هستند که می توانند باعث تولید گاز در روده ها شوند. به عنوان نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فیبر محلول: مانند لوبیا
- فیبر نامحلول: مانند سبزیجات
- فروکتوز: مانند پیاز یا موز
- رافینوز: مانند کلم و سایر سبزیجات چلیپایی
- نشاسته: مانند سیب زمینی و رشته فرنگی
- لاکتوز: محصولات لبنی
برخی از افراد مانند کسانی که به لاکتوز حساسیت دارند یا دچار اختلالات گوارشی هستند، بیشتر در معرض تجمع گاز در دستگاه گوارش قرار دارد.
علائم تجمع گاز می تواند شامل موارد زیر باشد:
- آروغ زدن
- نفخ
- درد زیر شکم
درد شکم ناشی از تجمع گاز به محل آن دارد. به دام افتادن گاز در سمت چپ شکم می تواند شبیه به درد قلب باشد و به دام افتادن آن در سمت راست شکم می تواند دردی شبیه به آپاندیسیت ایجاد کند.
علت 8: پیچش روده
درد زیر شکم می تواند نشانه اولیه پیچ خوردگی روده باشد. پیچش روده زمانی اتفاق می افتد که بخشی از روده به دور خود بپیچد و جریان خون در آن قطع شود.
علائم دیگر این بیماری عبارتند از:
- استفراغ صفرای سبز رنگ
- حالت تهوع
- مدفوع خونی
- یبوست
- تورم شکم
هشدار:
پیچش روده یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
علت 9: گرفتگی های دوران قاعدگی
گرفتگی ها در دوران قاعدگی به دلیل انقباضات رحمی اتفاق می افتند و درد ناشی از آن ها می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. همچنین ممکن است علاوه بر درد زیر شکم، کمردرد را نیز تجربه کنید.
علائم دیگری که ممکن است همراه با گرفتگی های قاعدگی ایجاد شوند عبارتند از:
- خستگی
- اسهال
- تهوع و استفراغ
برخی از افراد به دلیل اختلال یا عفونت دچار گرفتگی قاعدگی می شوند. به این حالت «دیسمنوره ثانویه» می گویند. این گرفتگی غیرطبیعی می تواند به دلایل مختلفی مانند موارد زیر رخ دهد:
- بیماری التهابی لگن (PID)
- فیبروم رحمی
- آندومتریوز
- آدنومیوز
علت 10: یبوست
یبوست یک وضعیت ناراحت کننده است که در آن دفع مدفوع دشوار می شود. در صورت کمبود فیبر در رژیم غذایی یا تغییر ناگهانی عادات غذایی، ممکن است دچار یبوست شوید.
علائم یبوست عبارتند از:
- مدفوع خشک و سفت
- قطع دفع مدفوع
- نفخ
- درد زیر شکم در صورت انسداد دفع گاز روده
همچنین یبوست گاهی اوقات به دلیل ابتلا به یک بیماری زمینه ای می تواند ایجاد شود.
علت 11: سندرم روده تحریک پذیر
سندرم روده تحریک پذیر وضعیتی است که باعث بروز علائم مختلف گوارشی مانند موارد زیر می شود:
- درد زیر شکم
- تغییر حرکات روده، مانند اسهال، یبوست، یا ترکیبی از هر دو
- نفخ
- وجود مخاط در مدفوع
- احساس مکرر نیاز به دفع مدفوع
نحوه تشخیص درد زیر شکم
اگر احساس می کنید درد زیر شکم شما ناشی از سوء هاضمه نیست و دائما بدتر می شود یا از بین نمی رود، باید به پزشک مراجعه کنید.
پزشک معمولا یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و در مورد علائم شما سوالاتی می پرسد. همچنین ممکن است آزمایشاتی را برای رد دلایل احتمالی درد زیر شکم شما تجویز کند.
علاوه بر این ها، پزشک ممکن است در مورد محل دقیق درد از شما سوال بپرسد و از شما بخواهد احساسی را که دارید دقیقا شرح دهید.
آزمایشاتی که برای تشخیص علت دقیق درد انجام می دهند ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش های خون مانند شمارش کامل خون برای بررسی عفونت یا کم خونی
- تست بارداری
- تست های تصویربرداری مانند توموگرافی کامپیوتری (CT) برای مشاهده اندام های شکمی
اگر احتمال بارداری وجود داشته باشد، سونوگرافی بهترین روش تصویربرداری برای ارزیابی درد زیر شکمی است که دلیل خاصی برای آن پیدا نمی شود.
نحوه درمان درد زیر شکم
درمان درد زیر شکم به علت آن بستگی دارد. دردهای خفیف که به دلیل تجمع گاز روده یا سوء هاضمه ایجاد می شود، ممکن است با موارد زیر درمان شوند:
- مصرف داروهای بدون نسخه (OTC) مانند کربنات کلسیم
- حذف مواد غذایی که باعث سوء هاضمه یا تولید گاز روده می شوند
- مصرف پروبیوتیک ها
- استفاده از طب مکمل و جایگزین مانند طب سوزنی یا ماساژ
اگر علت درد زیر شکم شما ناشی از عفونت باکتریایی باشد، ممکن است به داروهای تجویزی توسط پزشک نیاز داشته باشید. افراد مبتلا به سوء هاضمه شدید نیز ممکن است به داروهای تجویزی نیاز داشته باشند. همچنین عفونت دستگاه ادراری معمولا با آنتی بیوتیک درمان می شود.
برخی از اختلالات گوارشی مانند کولیت یا سندرم روده تحریک پذیر، هیچ درمانی ندارند و معمولا توسط ایجاد تغییرات در سبک زندگی و داروهای مختلف کنترل می شوند.
علاوه بر این موارد، برخی از علل درد زیر شکم ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو شدید ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند تا از عوارض بیماری جلوگیری شود. البته انجام جراحی برای هر فردی متفاوت است و تمام افراد نیازمند انجام جراحی نیستند.
آپاندیسیت نیز یک وضعیت اورژانسی است که تقریبا همیشه نیاز به جراحی فوری دارد. اگر جراحی به موقع انجام نشود، ممکن است آپاندیس بترکد و باعث عفونت پریتونیت شود که خطر مرگ را به همراه دارد.